Üzüqara qalan millət...

Bu yazını düz bir il öncə yazmışdım. Bir az öncə dostlarla söhbət zamanı xatırladım. Odur ki, oxuculara yenidən təqdim edirəm.

Bayramı qara gələnlər... Əslində, üç sözü bir araya gətirən bu cümlə çoxları üçün sadə, bəlkə, əhəmiyyətsiz görünsə də, çox ağır bir cümlədir. Yaşamayan bayramın qara gəldiyinin nə olduğunu bilməz.

Qələminə və şəxsiyyətinə hörmət etdiyim Zöhrab Əmirxanlı iki il əvvəl bayramqabağı elə bu üç sadə sözün vəhdətindən yaranan ağır cümləni köşəsinə başlıq seçmişdi. Təsirli yazı idi. Oxuyanda xeyli təsirlənmişdim, amma özümü o yerə qoymurdum. Zöhrab müəllimin o yazını hansı iztirab içində yazdığını anlayırdım.

20 il əvvəl, 1993-cü ilin son günü idi. Bizim evə bayram hələ qara libasda gəlməmişdi. Amma nə hikmət idisə, o gün bizim evdə qaranlıq idi. Uşaq idim, saat 12-ni gözlədiyim yadımda deyildi. İşıqların söndüyünü xatırlayıram. Axşam yeməyimizi, çıraq işığında yemişdik. Evdəkilərin gözündə zərrə qədər işıq, bayram əhvalı yox idi. Hamı qəlbi qırıq, sınıq adam təəssüratı bağışlayırdı. O il bizə heç düşməmişdi. Dədə-baba yurdumuz işğal olunmuşdu, bütün qohum-əqrəbamız köçkün düşmüşdü. Çoxu da bizim yaşadığımız yataqxanaya sığınmalı olmuşdu. Evsizlik, didərginlik ağır şeydir. O gün bizim evdə bayram günü qaranalıq olmasının səbəbi başqa idi. Biz tərəflərdə evin çırağı sayılan evin kişisinin süfrənin başında olmaması qaranlıq gətirmişdi. Atam o gün ilk dəfə idi ki, bizi bayramda tək buraxmışdı. Ağdamda döyüşdə idi. Biz o vaxt əsgər ailəsi sayılırdıq. Yəqin ki, o gün bütün əsgərlərin evlərində bayram qaranlıq keçib. Hətta işıqları sönməyənlərin də...

Sən demə, ilin təhvil olunduğu gün otağımıza qaranlıq çökməsi qarşıdakı bayramlarımızın qara gələcəyinin xəbərçisi imiş. Bəli. Elə də oldu. O gündən sonra bizim bayramımız qara gəldi. Atam şəhidlik zirvəsinə ucalsa da, bayramlarımızın qara gəlməsinə vəsilə oldu. Bayramlarda evimizdə soyuqluğun olduğunu görəndə atamı qınadığım vaxtlar olub. Niyə başqaları kimi onun da müharibədən yayınmadığını, niyə soyuq səngərdə nəm torpağın üstündə dayanmağı bayramlarda süfrəmizin başında oturmaqdan üstün tutmadığını ürəyimdən keçirmişəm. Düzdür, indi o ağır günlər arxada qaldığından, qürurla "nə yaxşı ki, atam qorxaq olmayıb” deyirəm. Amma bu gün o sözü demək mənə bayramın qara gəldiyinin nə olduğunu yaşamaq bahasına nəsib olub...

20 il sonra bu acı taleyi yada salmağın səbəbi var. O da adaşım Qarabağ QAZİsi Zaur Həsənovun faciəvi də olsa, şərəfli ölümüdür. Zaur Həsənov Qarabağ müharibəsində iştirak etdiyindən, onun da ailəsinin, yaxınlarının bayramlarda yediklərinin boğazından keçmədiyini təsəvvür edirəm. Amma Zaur Həsənov Qazi kimi də olsa, evinə dönə bilmişdi. Ailəsinə, yaxınlarına bayramın qara gəldiyinin nə olduğunu hələ göstərməmişdi.

Və nəhayət... QAZİ Zaur da bu acını ailəsinə daddırdı. Amma bu bayram təkcə Zaurun ailəsi üçün qara gəlmədi. Azərbaycan xalqı bir QAZİsini faciəvi bir şəkildə itirdi. Əslində, Azərbaycan xalqı onu yola sala bilmədi. Ona nə cəsarəti çatdı, nə də mənəvi haqqı. QAZİ Zaur son sözünə də kişi kimi dedi. Özü də sözün həqiqi mənasında odlu-alovlu. Nə yazıq ki, həmin od-alov bu millətin illərdir donan ar damarının buzunu əritmədi. Ölkənin bir tərəfində QAZİ dəfn olunur, o biri tərəfində heysiyyatını itirmiş adamlar bir tikə tort üçün sıraya düzülür. O gün millət iki yerə bölündü. Zavallı çürüklər və qismən də olsa, saf qalmağı bacaranlar. Birincilərdən danışmağa dəyməz, çünki artıq onlar bitiblər. İkincilər isə son mənzilə başı dik gedən QAZİ Zaurun cənazəsi ardında boynubükük dəfn mərasimində idilər.

Odur ki, QAZİ Zaurun ölümü bir ailənin deyil, bütöv bir millətin bayramını qara gətirdi. Öz bədənində qaladığı ocaq üzünü qaraltsa da, QAZİ Zaur bu fani dünyanın savaşından üzüağ çıxdı. İçində zavallıları hələ də barındıran millətin isə üzü qaradır. Lap bayramları kimi...