Tanınmış alimdən qiymətli kitab - yaxın tariximizə yeni baxış!

Görkəmli Azərbaycan alimi Çapay Sultanovun yeni kitabı işıq üzü görüb. "Tarixi araşdırmalar” adlanan bu kitaba məşhur tədqiqatçının Azərbaycan tarixinin peşəkarlıq baxımından ən az öyrənilmiş dönəmləri barədə faktlarla və fotolarla zəngin məqalələri daxil edilib.

Xatırladaq ki, geologiya-mineralogiya elmlər doktoru, professor olan Çapay Sultanov son illərdı xüsusuilə Azərbaycan tarixinin bugünədək kifayət qədər qaranlıq qalan, eyni zamanda yalnız Azərbaycanın deyil, onun yerləşdiyi yaxın və uzaq coğrafiyanın tarixində müstəsna rol oynamış dönəmlər və hadisələr barədə araşdırmaları ilə istər ölkədə, istətsə də onun hüdudlarından kənarda kifayət qədər rezonans doğuran məqalələrlə çıxış edib.

Məsələn, görkəmli alimin II Cahan Savaşında Bakı neftinin faşizm üzərindəki qələbədə həlledici rolu, yaxud 1990-cı ilin 20 Yanvar hadisəsinin SSRİ-nin şöküşündə ən mühüm faktorlardan biri olması barədə elmi mülahizələri maraq doğurur. Bunun nəticəsidr ki, Ç.Sultanovun sözügedən tarixi araşdırmaları ölkə hüdudlarından kənarda da böyük maraqla qarşılanıb, onun bu istiqamətdə ən müxtəlif çalışmalarının məhsulu olan əsərlər rus, türk, ingilis, fransız, italyan dillərində nəşr edilib və maraqla qarşılanıb.

Görkəmli alimin "Mütərcim” Nəşriyyatı tərəfindən işıq üzü görən "Tarixi araşdırmalar” kitabına "Azərbaycanın SSRİ tarixindəki cəzbedici rolu, 1988-ci il Sumqayıt hadisələrinin indiyədək çoxlarımıza məlum olmayan pərdəarxası məqamları, 1990-cı ilin 20 Yanvar Bakı qırğınının Sovet İmperiyasının çöküşündə həlledici əhəmiyyəti, II Cahan Savaşında faşizmin məğlub edilməsində Bakı neftinin bu günədək çoxları üçün qaranlıq qalan fenomenal dəyəri, ermənilərin Azərbaycana qarşı əsassız torpaq iddiaları nəticəsində yaranan Qarabağ münaqişəsi, azərbaycanlıların hazırda "Ermənistan” adlandırılan dədə-baba torpaqlarından deportasiyası və s. barədə mövzularda olduqca dəyərli təhlilllərdən və tədqiqatlardan, indiyə qədər gizlin qalan bir çox vacib mətləblərə aydınlıq gətirən məqamlardan ibarət qiymətli məqalələri toplanıb.

Bu məqalələri dəyərli edən orada təkcə oxucular üçün tarixi baxımdan xüsusi önəm kəsb edən yeni faktlar və fotolar yer alması deyil, bu məqalələr həm də Azərbaycan tarixşünaslığının bundan sonrakı inkişaf istiqamətlərini müəyyənləşdirəcək gücünə görə də ayrıca təqdirə layiqdir.


Xatırladaq ki, 1936-cı ildə Bakı şəhərində anadan olan məşhur alim Çapay Sultanov 1960-cı ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki Bakı Dövlət Universiteti - BDU) geoloji-coğrafiya fakültəsini bitirib, 1960-1989-cu illərdə Azərbaycan Elmlər Akademiyasının Dərin Neft və Qaz Yataqları Problemləri İnstitutunda işləyib, kiçik elmi işçi vəzifəsindən neft-mədən geologiyası şöbəsinin rəhbəri vəzifəsinə qədər yol keçib. 1964-cü ildə o, "Azərbaycanın qazkondensatneft, qazkondensat və qaz yataqlarının tükənməyə işlənməsində geoloji-mədən tədqiqatları" mövzusunda namizədlik, 1986-cı ildə isə "Neft yataqlarının ehtiyatlarının hesablanması, layihələşdirilməsində və işlənməsinin analizində geoloji-mədən deformasiyaların istifadəsinin elmi əsasları" mövzusunda doktorluq dissertasiyası müdafiə edib.

1982-ci ildə Çapay Sultanov bir qrup alim həmkarı ilə birlikdə "Ehtiyatların qiymətləndirilməsinin elmi metodlar kompleksinin işlənməsi və istehsalata tətbiqi və Azərbaycanın dənizdəki qazkondensat yataqlarının işlənməsinin layihələşdirilməsi" işinə görə Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı laureatı adına layiq görülüb.

Ç. Sultanovun elmi tədqiqat sahəsi neft-mədən geologiyası, xüsusilə də geoloji və texnoloji faktorların təsirini nəzərə almaqla layların neftverməsini qiymətləndirmək və proqnozlaşdırmaq məqsədilə ilə statistik üsulların tətbiqidir. Görkəmli alim hazirki Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasında işlədiyi dövrdə neft və qaz ehtiyatlarının hesablanmasının elmi əsaslarını hazırlayaraq, Azərbaycanda iri neft və qaz yataqlarının kəşfi və işlənməsində iştirak edib.


0, yüzlərlə elmi işin, o cümlədən bır sıra monoqrafiyaların, ixtira və səmərələşdirici təkliflərin müəllifidir. Eyni zamanda 10 elmlər namizədi hazırlayıb.

Ç.Sultanov 16 il ərzində Azərbaycan Şahmat Federasiyasına başçılıq edib. Bu dövr ölkə şahmatının dirçəliş və çiçəklənmə dövrü kimi yüksək qiymətləndirilir.

Son illərdə görkəmli alimin çoxsayda elmi kitabları işıq üzü görüb, bu sırada Azərbaycan tarixinin ötən yüzillikdəki müxtəlif mərhələlərinə dair orijimal baxışdan ibarət, nadir fakt və fotolarla zəngin araşdırmaları xüsusilə alqışa layiqdir.

Onu da deyək ki, 2011-ci ildə "Azərbaycanın ictimai-siyasi həyatındakı səmərəli fəaliyyətinə görə” "Şöhrət” ordeninə layiq görülən görkəmli alimin şəxsi saytı - sultanov.azeriland.com ünvanı da bu günlərdə yenilənib. Yeni texnoloji standartlara cavab verən saytda məşhur alimin əsərləri ilə tanış olmaq imkanı verilib. Qeyd edək ki, bu sayt yarandığı gündən bu vaxtadək milyonlarla istifadəçini qonaq edib, elə bu statistikaya görə də analoqsuzdur. İndiyədək heç bir alimimiz sözügedən mənada uğur qazanmayıb.

Bu il 80 yaşı tamam olan Çapay Sultanovun Azərbaycanın yaxın tarixinin sözün bütün mənalarında yenidən yazıldığı kitabının da müəllifin indiyə qədərki kitabları kimi müsbət yöndən böyük səs-küy doğuracağı şübhəsizdir.